Kolumbarium, zwane też czasem potocznie miejscem na urny lub ścianą na urny, to konstrukcja z niewielkimi niszami, w których umieszcza się naczynie z prochami osoby zmarłej. Przestrzeni wydzielonej na urnę towarzyszy upamiętniająca nieboszczyka tablica. Najczęściej pod samą ścianą znajduje się też miejsce na znicze i kwiaty. Kolumbarium to budowla, która składa się z wielu, w niektórych przypadkach nawet kilkuset, komór.
Rodzaje kolumbariów
Kolumbarium najczęściej przyjmuje postać tradycyjnej ściany z wnękami (komorami) na urny. Czasem jednak mogą to być rozbudowane systemy kolumbariowe, a nawet budynki w kształcie prostopadłościanu lub kopulaste budowle cmentarne pełniące funkcję grobowca. Miejsca na urny buduje się najczęściej na cmentarzach lub w pobliżu ogrodów kremacyjnych. Celem tego typu konstrukcji jest stworzenie godnego i wyjątkowego miejsca upamiętnienia i pochówku zmarłych. Kremacja zwłok jest od lat bardzo popularną formą pochówku w Europie Zachodniej i krajach anglosaskich. W polskim społeczeństwie proces ten powoli staje się coraz częściej wybieraną formą pogrzebu. Pochówek w urnach jest już możliwy we wszystkich dużych miastach w Polsce. W nowe kolumbaria inwestują władze takich metropolii jak Warszawa, Kraków, Wrocław, Łódź czy Gdańsk.
Historia miejsc na urny
Kolumbarium pojawiło się w czasach cesarza Augusta w I w. p.n.e. W architekturze starożytnego Rzymu był to rodzaj grobowca dla wielu osób, zwykle połączonych więzami rodzinnymi i osobistymi – mógł być on miejscem pochówku krewnych, ale też klientów i wyzwoleńców związanych z danym rodem. Termin kolumbarium ma związek z wizualnym charakterem obiektu – słowo columba to w języku łacińskim gołębica, a cały budynek po prostu pierwotnie przypominał Rzymianom gołębnik. Miejsca na urny zlokalizowane były w części podziemnej w piętrowych rzędach i opatrzone marmurowymi tabliczkami z imionami zmarłych. Wzdłuż ścian ustawiane były sarkofagi, czyli miejsca pochówku ważniejszych i zamożniejszych osób. Wnętrze pomieszczenia zdobiono freskami, płaskorzeźbami i stiukami. Kolumbaria pojawiły się ze względu na szybki przyrost liczby mieszkańców Rzymu i rosnące ceny gruntów. Powierzchnia cmentarzy stawała się zbyt mała w stosunku do potrzeb, należało więc stworzyć alternatywną i mniej absorbującą przestrzeń miejską formę pochówku. W Europie na większą skalę systemy kolumbariowe zaczęły pojawiać się w czasach nowożytnych, do czego przyczyniło się upowszechnienie procesu kremacji. Jedne z najbardziej znanych obiektów pochodzących z XIX wieku znajdują się na cmentarzach w Rzymie, we włoskiej miejscowości Blera oraz na Cmentarzu Bernardyńskim na Zarzeczu w Wilnie.
Kolumbaria we współczesnych miastach
Ściany na urny zaczynają pojawiać się na coraz większej liczbie polskich cmentarzy. Jest to reakcja władz fakt, że na tradycyjnych cmentarzach zaczyna brakować miejsc na pochówek. Na miejscu przeznaczonym na jeden tradycyjny grób rodzinny można postawić kolumbarium z 15 niszami mieszczącymi po 4 urny, które pozwoli stworzyć miejsca upamiętniające dla 60 zmarłych. W celu ekonomicznego wykorzystania powierzchni cmentarza i ze względu na swoją estetykę, ściany na urny można również wykorzystać jako mur cmentarza. Warto tez zwrócić uwagę na fakt, że kolumbarium jest inwestycją dużo bardziej efektywną kosztowo zarówno dla inwestora, który zamierza zagospodarować teren na cmentarzu, jak i dla osób wykupujących poszczególne miejsca na urny. Ponadto, przepisy prawne są w Polsce dostosowane do przeprowadzenia ostatniego pożegnania w postaci kremacji i ściśle regulują miejsca, w których można umieścić urnę z prochami zmarłej osoby. Są to: grób ziemny, grobowiec murowany oraz kolumbarium. Sama ceremonia pogrzebowa, w której grzebane są prochy, w przebiegu prawie niczym nie różni się od tradycyjnego pochówku.
O kolumbariach coraz częściej mówi się jako o cmentarzach przyszłości, gdyż za ich budową przemawia wiele argumentów, w tym te ekonomiczne oraz ekologiczne. Inwestycja w ścianę na urny obniża koszty związane z pogrzebem, chroni przed roznoszeniem zarazków, a także pozwala w bardziej rozsądny sposób wykorzystać dostępny teren.
Kolumbarium – co należy uwzględnić w projekcie?
Na początku procesu planowania kolumbarium poza takimi aspektami jak granice projektu, nakład inwestycyjny czy terminarz prac, warto jasno określi strategię zagospodarowania terenu oraz krajobrazu. Kolumbarium musi być trwałe, zaprojektowane jako obiekt ponadczasowy, a jednocześnie powinno wpisywać się we współczesne trendy projektowe otaczającej je przestrzeni. Warto wziąć pod uwagę kompozycję roślinności, jaka będzie otaczać ścianę na urny. Niezwykle istotne będzie także zaplanowanie stosownej przestrzeni do zadumy dla odwiedzających to miejsce. Mogą to być nie tylko ławeczki czy siedziska, lecz np. jakaś bardziej skomplikowana forma aranżacji przestrzeni, jak oczko wodne, strumyk lub fontanna. Przygotowując projekt nie należy zapominać o funkcji jaką będzie pełnić to miejsce. Powinno sprzyjać kontemplacji i wyciszeniu.
W ofercie Dasag posiadamy systemy kolumbariowe, czyli zespoły komponentów modułowych służących do konstrukcji kolumbarium. Pełen zestaw obejmuje płyty: fundamentową, podwalinową, epitafijną oraz jedno- i wielokomorowe segmenty, a także zadaszenie i półki na kwiaty oraz znicze.